demiane - 2017-04-09, 15:07 Przeglądnąłem zdjęcia. Te numery mogą również mocno pomóc w pewnej kwestii. Nie wszystkie macewy mają co prawda numery, ale może się okazać że wszystkie pochodzą dokładnie z jednego miejsca. Nie będę podawał dokładnej lokalizacji gdzie je znaleźliśmy ale zwróćcie uwagę na to: Lokalizacja nr 1 - macewa nr 685 Lokalizacja nr 2 - macewa 701, 859, 53. Lokalizacja nr 3 (poterna - to mogę podać) - macewa 608, 610 i 611. 859 również traktując jako datę wychodzi na.... (poczekajmy jeszcze kilkadziesiąt lat  )
A swoją drogą w jakim celu i kiedy robiono te numery? Nie są proporcjonalne do daty zgonu. Więc o co tu chodzi? JoannaBR - 2017-04-10, 10:52 Skontaktowałam się w związku z tymi numerami / datami z przewodnikiem z muzeum, oto jego dywagacje: (proszę wziąć pod uwagę, że on zajmuje się tradycją jaką kierowano się w centralnej Polsce, a to w wielu miejscach różni się od wschodniej części, tym bardziej od ziem poniemieckich) - żydzi bardzo długo przestrzegali pochówku do zachodu słońca tego samego dnia, dlatego wyrycie na macewie numeru parceli, na której spocznie nieboszczyk... bardzo wątpliwe i raczej niczemu nie służy. Pochowany jest w danym miejscu, co było zapisane w księgach kirkutu, na macewie jest jego imię, co wystarcza. Taki numer byłby raczej umieszczany w tylnej części, jako liczba pomocnicza. - 859 (wg przewodnika) to zapis wg naszego kalendarza, bez pierwszej cyfry, to samo z 53, jak my czasem piszemy '43, wiedząc, że dotyczy 1943. Wówczas możnaby uznać, że pochodzą mniej więcej z jednego okresu - 610 to rok 1850, aż do 701 czyli 1940. Ale na ile jest zgodne z faktami... czy nie jest to jedynie jego próba "dopasowania" cyfr do domysłów? Chyba nie rozstrzygniemy tego, tak samo jak liczby żyjących do wojny żydów (wg Lucasa tylko 100, hmm) No i to nie wyjaśnia numerów 796 i pobliskich!!! demiane - 2017-04-10, 14:25 Również mocno się zastanawiam czemu miałoby służyć oznaczanie numerem nagrobków. Taki pomysł mi po prostu wpadł do głowy Na pewno jakbyśmy trafili dwie macewy o takich samych numerach a innych datach pochówku, z pewnością wykluczylibyśmy tę hipotezę. Ale jest jedno małe ale o którym napiszę jutro (brak pod ręką niezbędnej literatury. Również zadałem to pytanie Pani która ma kontakt z UWr. Mam nadzieję że tam coś ciekawego powiedzą. Dzięki jednak za te wyjaśnienia! TadeuszFantom - 2017-04-11, 08:33 Sądzę, że te numery są numerami porządkowymi (katalogowymi), wszak w Judaiźmie nie powinno się przenosić grobów a numer pozwala na przyporządkowanie grobu do konkretnego miejsca (to jest tylko moje przypuszczenie), warto się w tej sprawie skonsultować z osobami z witryny http://www.sztetl.org.pl/pl/pwk/, najlepiej osoba znająca zagadnienie. Sam numer to znalazłem w sieci taki cytat:
źródło: http://www.srubka.zywiec....lact=view&lid=7 Na temat zaś pochówku oraz obrzędów czy symboliki w przyjazny sposób jest opis na stronie: -Symbolika http://www.kirkuty.xip.pl/ciekawostkipelny.htm -Obrzęsy pochówku http://www.kirkuty.xip.pl/przyzmarlym.htm Warto też zapoznać się z zasadami odrestaurowywania cmentarzy, prowadzenia prac porządkowych oraz eksponowania macew: http://www.kirkuty.xip.pl/zalecenia.html Temat jest bardzo ciekawy, szkoda, że na razie nie mam czasu aby go dokładniej zbadać. demiane - 2017-04-11, 10:15 Kapitalne materiały Tadeuszu! Dzięki wielkie. Moją prośbą jest byś znalazł jednak ten czas bo zawsze Twoje uwagi są cenne i wiele wyjaśniające! Sam jestem już przekonania że te numery to jednak oznaczają numer grobów. Zagadką jednak na jakiej zasadzie numerowano te groby, skoro (odwołuję się do książki Lucasa) przy przy ich rosnącej numeracji - data zgonu nie jest proporcjonalna. Tzn. zdarzają się numery z grobem osoby która zmarła grubo przed śmiercią innej osoby z młodszym numerem Nie można chyba też mówić że oznaczono je w związku z przenoszeniem cmentarza (od połowy XX wieku do początku XXI) gdyż (znowu odwołanie do książki Lucasa) osoby tam zmarłe są z lat 1920-1937. Ja na razie zapytałem się przesłałem zdjęcia do Jonny Danielsa z Matzeva Project. Wstępnie, nie widząc jeszcze jednak zdjęć, powiedział że albo data albo numeracja grobu. Yedyny - 2017-04-11, 10:38 A ja mam taka teorie, ze numery moga byc oznaczeniami kamieniarza - kiedy rodzina zamawiala nagrobek, to byc moze wpisywal do papierow tylko numer - i to wystarczalo, aby nie pomylil sie np. przy wyborze kamienia lub w rozmiarach. demiane - 2017-04-11, 16:41 No ale jak pisałem - wzrost numerów nie postępuje z datą śmierci. Yedyny - 2017-04-11, 19:27 Kamienie mogly miec numeracje wedlug wielkosci np. albo partii w dostawie. demiane - 2017-04-12, 10:29 I trzymali kamienie ponumerowane przez tyle lat? demiane - 2017-05-24, 21:30 Otrzymałem właśnie tłumaczenie od Omri tych ostatnio uratowanych macew. Przyznaję że jestem zaskoczony niektórymi faktami jakie wyszły. Tłumaczenie, niestety, nie jest dokładne. Sam Omri ma problemy z rozczytaniem niektórych słów czy liter, a te zmieniają sens... Ale po kolei: Chyba jedna z najładniejszych macew. O mały włos została by pominięta przez GROTowców :) Oprócz korony, dodatkową symboliką są winogrona oznaczające lud Izraela, który jak winorośl zabrana z Egiptu rozrósł się w Ziemi Obiecanej. Oznaczają tez owocną pracę, bogactwo materialne i duchowne. W przypadku nagrobka kobiecego - oznaczają płodność Zwróćcie uwagę na dwie litery tuż pod symbolem korony. Wg jednego z GROTowców oznaczają one konieczność założenia okularów 3D :) 
Tłumaczenie: "Tu jest pochowana skromna od młodości aż starość przyniosła jej chwałę żyła czysto i uczciwie ...... i modlitwa była ...... i dobre uczynki ............ ..................." Przepiękna macewa - nieliczna z całych zachowanych do tej pory. Symbol korony ma wiele znaczeń - m.in symbolizuje Torę. Wg tego symbolu osoba zmarła była osobą pobożną o wyjątkowej szlachetności (tzw. Korona Dobrego Imienia). 
Wg tłumaczenia (intuicyjnego) napis zawierający pieśń z wersami o śmierci młodej kobiety brzmi: "Dnia 15, miesiąca Cheszwan woku 546? [pomiędzy 1700 a 1710] zmarła w kwiecie wieku [albo w dobrym imieniu] kobieta Freidel - 28 lat, córka Rabbiego Mordechai, naszego zbawcy -----, żona Rabbiego Abrahama - syna Josefa Katz Radość przeszła w żal żona, młodego, czułego i delikatnego otoczona różami jak swoimi uczynkami życzyła sobie spocząć na tym łożu z kwiatów odeszła na nim spokojnie nigdy nie cofnęła się przed miłością Boga Nawet kiedy jej dusza opuściła ją wraz ze śmiercią oddała swego ducha i duszę temu kto jej stworzył odeszła by wejść do świątyni królów I obudzi się ze snu gdy nastąpi koniec czasu [czyli świata]" Co najciekawsze. Datowanie śmierci tej osoby (pomiędzy 1700 a 1710) wskazuje że macewa ta pochodziła z jeszcze starszego kirkutu niż przypuszczaliśmy, a który znajdował się w pobliżu murów fortecznych. W 1813r został zlikwidowany w związku z rozbudową fortecy i przeniesiony w miejsce obecnego zakładu energetycznego. Na dole numer - "701". O tym już wcześniej rozmawialiśmy. Macewa w j. hebrajskim z napisem imienia i nazwiska literami łacińskimi osoby która pochodziła z Leszna 
"Tutaj jest pochowany uczciwy człowiek, lękający się Boga, chodzący dumnie Jakub syn .......... Park [?] Besser [lub Messer] ze świętej wspólnoty z Leszna a jego lat było dziewieć i siedemdziesiąt było jego dobrym losem że pracował ciężko całe życie pracując aż do dnia swojej śmierci 17tego dnia, miesiąca Sivan rok 5627 [czyli 20 czerwca 1867] i został pochowany w dobrym imieniu tego dnia w południe 16tego tego samego [?] Niech jego dusza będzie wpleciona w nić życia Jakob Besser [lub Messer]" demiane - 2017-05-24, 21:38 Macewa z symbolem dłoni w geście błogosławieństwa. Macew z tym symbolem uratowano już bodajże cztery, Symbolizuje grób kapłana (kohenim), którzy uważali się za potomków arcykapłana Arona. Nie mogli np. przebywać w bliskości zmarłych. Ich groby były z dala odsunięte od innych grobów społeczności żydowskiej Ta macewa jest jednak inna. Z boku jest jakby "doklejona" mniejsza. Całość wygląda na bardzo starą. Wg Omri (niestety nie potrafił rozczytać liter -ale obiecał że poradzi się innych osób - jest to nagrobek dwóch osób - małżeństwa. Część męska (kapłana) jest większa od kobiecej. 
Ciekawa, "podwójna" - małżeńska macewa 
Tłumaczenie "Tutaj jest pochowany stary człowiek który szedł całe swoje życie właściwą ścieżką całe godziny studiując Biblię dobrze oceniając w swej wierze w Boga był drugi do ....... Nasz Rabbi i nauczyciel Rabbich ...... [imię] świętej pamięci" Druga część "Tu jest pochowana pokorna kobieta ....................... ....................... ...................... ....... w dobrym imieniu Dnia piątego ............" Druga z macew z dłońmi w geście błogosławieństwa. W sumie to GROT odkrył cztery takie macewy z tym symbolem. Co ciekawe - znowu jedna ze starszych macew - 1825r! 
Tłumaczenie: "Dnia 12, miesiąca Ijar roku 5585 [czyli 30 kwietnia 1825r] zmarł w kwiecie dojrzałego wieku [lub w dobrym imieniu] błogosławiony mądry człowiek .... Benjamin ........ Catriel [?] Cohen był jego błogosławionej pamięci Oj moi rodzice i nauczyciele, oj moi bracia oj ukochani naszych dusz Z twoją śmiercią której usta nie wypłaczą i nie naskarżą zabrano cię od nas. nie byłeś jeszcze stary ..... z całą wiedzą i nauką ..................." demiane - 2017-05-24, 21:47 Również b. stara macewa - 1774r !!! 
Tekst jej brzmi "Dnia 7ego, miesiąca Nissan roku 5534 [19 marca 1774] zmarła w kwiecie dojrzałego wieku [lub w dobrym imieniu] skromna kobieta żona naszego Rabbiego i nauczyciela Izaka, ..... córka Abrahama Kalischera świętej pamieci sędziego naszej społeczności Niech dusza jej będzie wpleciona w nić życia" Znalazłem w książce D. Lucasa jedynie Haymanna Martina Kalischera który mając 37 lat żył jako kupiec chroniony listem żelaznym. Wniosek o prawa złożył w 1812-1830. Może jakaś rodzina? Fragment macewy (zdjęcie obrócone na wspak) 
Tłumaczenie "...była żoną [?] .... dla moich synów i dwa i dziewięćdziesiąt [?] była w moim wieku niech jej dusza będzie wpleciona w nić życia" Fragment macewy (bez tłumaczenia) 
Fragment macewy 
".... i zmarła dwadzieścia [?]" Macewa " 
Tłumaczenie "Wzniosła kobieta skromna pani Rahel żona Rabbiego Hirscha syna Zalmana Zorefa Segala świętej pamięci Niech jej dusza będzie wpleciona w nić życia Niestety nie znalazłem takich osób w książce demiane - 2017-05-24, 21:51 Ciekawa macewa. Świadczy o miłości wnuka do babci. Niesamowite! 
".... jej uczynki dobroć i życzliwość jaką czyniła całe swoje dni życia .... i wnuk uświęci jej grób wznosząc nowy nagrobek dla pamięci jej honoru Niech jej dusza będzie wpleciona w nić życia" Treść tej macewy świadczy o charakterystycznym spojrzeniu na zachowanie się ortodoksyjne religijne kobiety. W ten sposób pobożni żydzi widzą życie swoich żon nie pozwalając im wychodzić z domu by mogły pracować. 
Tłumaczenie "25tego dnia, miesiąca Ijar, roku ...... od stworzenia świata zmarła w kwiecie wieku [lub w dobrym imieniu] dziewica Kobieta Estera, córka Rabbiego, geniusza, naszego nauczyciela Szmuela niech pamięć będzie błogosławiona za jego kierownictwo sędziowskie świętej kongregacji w Bilelfeld [?] ..... droga dziewica była pokorną ........ sympatyczną i honorową była jak córka króla w domu dawała jałmużnę i czyniła dobroć całe jej dnie [życia] Niech jej dusza będzie wpleciona w nić życia" Czy Bilelfeld [?] to wspominana w książce miejscowość Biała? demiane - 2017-05-25, 00:25 Macewa 
"... niech pamięć tej osoby będzie błogosławiona rodzicowi [?] bliżniaków na wzgórzach szlochałem i płakałem wiele. Ponienem lamentować. Powinienem zawodzić. Powinienem płakać ponieważ tam był .... ...... ....... ona czuła jak cedr Libanu .... Israel [?] Niech jej/jego dusza będzie wpleciona w nić życia" Fragment macewy z niezrozumiałymi/nieczytelnymi literami 
Fragment macewy z zachowanym imieniem i nazwiskiem 
"Hirsch Jakob Niech jego dusza będzie wpleciona w nić życia" Kolejny odkryta macewa z dwujęzycznym napisem (niemiecki i jidisz). Wiadomo że był to grób kobiety 
".......................... und Schwester Philipine Schloc[k?]... Friede ihrer Asc...." Takie podwójne napisy świadczyły że społeczność żydowska na tych terenach, inaczej niż w Polsce, asymilowała się z państwem. demiane - 2017-05-25, 00:29 Fragment macewy 
"........... kobieta KNL [?] Rabbi .......... Mąż .........." Fragment dwujęzycznej macewy (hebrajski i niemiecki) Niestety napisy są bardzo stare i zatarte. Bez oczyszczenia i dokładnej analizy nie da się ich odczytać 
Fragment macewy w jidisz. 
"kobieta która .... ????? ?????" Fragment macewy 
"Droga.... W jej namiocie [prawdopodobnie chodzi o synonim domu]" |
||||||||
